Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) hem çocukları hem de yetişkinleri etkileyen nörogelişimsel bir bozukluktur. Dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi semptomlarla karakterizedir. Ancak, DEHB tanısı koymak karmaşık olabilir çünkü bu semptomlar diğer durumlarla örtüşebilir veya hatta tipik davranışlarla karıştırılabilir. Bu makalede, DEHB’nin belirtilerini, teşhis sürecini ve gerçekten DEHB olup olmadığını belirlemek için ne zaman profesyonel yardım almanın gerekli olduğunu inceleyeceğiz.
DEHB Belirtilerini Anlamak
DEHB belirtileri bireylerde farklı şekilde ortaya çıkar ve yaşa göre değişebilir. Birincil semptomlar şunlardır:
- Dikkatsizlik: Dikkati sürdürmede güçlük, dikkatsiz hatalar yapma, unutkan olma ve organizasyon ve görev tamamlama ile mücadele etme.
- Hiperaktivite: Huzursuzluk, kıpırdanma, aşırı konuşma ve beklendiği zaman oturmakta zorluk çekme.
- Dürtüsellik: Düşünmeden hareket etmek, başkalarının sözünü kesmek ve sırasını beklemekte zorlanmak.
DEHB Teşhisi
DEHB tanısı koymak birkaç adım içeren dikkatli bir süreçtir:
- Klinik Değerlendirme: Bir sağlık uzmanı, tipik olarak bir psikiyatrist veya psikolog, kapsamlı bir klinik değerlendirme yapar. Bireyin tıbbi geçmişi, gelişimsel geçmişi ve mevcut semptomları hakkında bilgi toplarlar.
- Teşhis Kriterleri: DEHB, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nda (DSM-5) belirtilen belirli kriterlere göre teşhis edilir. DEHB teşhisine hak kazanmak için semptomların en az altı aydır mevcut olması ve günlük işlevselliği önemli ölçüde bozması gerekir.
- Gözlem: Klinisyen, farklı ortamlardaki semptomları değerlendirmek için ebeveynler, öğretmenler veya diğer bakıcılar dahil olmak üzere birden fazla kaynaktan bilgi toplayabilir.
- Diğer Durumları Dışlayın: DEHB benzeri semptomlara başka tıbbi veya psikolojik durumlar neden olabilir. Klinisyen, tıbbi değerlendirmeler ve psikolojik değerlendirmeler yoluyla bu olasılıkları eleyecektir.
- Şiddet ve Alt Tip: DEHB üç alt tipe ayrılır: ağırlıklı olarak dikkatsiz, ağırlıklı olarak hiperaktif-impulsif ve kombine sunum. Klinisyen alt tipi belirler ve semptomların şiddetini değerlendirir.
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
DEHB mi yoksa başka bir sorun mu olduğunu belirlemek zor olabilir, ancak bu durumda profesyonel yardım almak çok önemlidir:
- Belirtiler Devam Ediyor: Dikkatsizlik, hiperaktivite veya dürtüsellik günlük yaşamı, işi, ilişkileri veya okulu sürekli olarak engelliyorsa, bir değerlendirme almanın zamanı gelmiş demektir.
- Okul veya İş Üzerindeki Etkisi: Bir çocuğun veya yetişkinin semptomları akademik veya iş performansını etkiliyorsa, bir değerlendirme istemek uygun destek ve düzenlemelere yol açabilir.
- Günlük Yaşama Müdahale: Bu semptomlar aile içinde veya kişisel yaşamda önemli ölçüde stres, hayal kırıklığı veya çatışma yaratıyorsa, profesyonel bir değerlendirme netlik ve rehberlik sağlayabilir.
- Öğretmenler veya İşverenlerden Gelen Endişeler: Öğretmenler, işverenler veya diğer otorite figürleri bireyin davranışları hakkında endişelerini dile getiriyorsa, bir değerlendirme yapmayı düşünmeye değer.
- Çözülmemiş Sorular: Belirtilere DEHB’nin mi yoksa başka bir durumun mu neden olduğu konusunda belirsizlik veya şüphe varsa, bir ruh sağlığı uzmanına danışmak cevaplar sağlayabilir.
Sonuç
DEHB, her yaştan bireyi etkileyebilen karmaşık bir nörogelişimsel bozukluktur. Belirtileri tanımak ve gerektiğinde profesyonel değerlendirme istemek, doğru bir teşhis almak ve uygun tedavi ve desteğe erişmek için çok önemlidir. İster DEHB ister başka bir durum olsun, semptomların altında yatan nedenleri anlamak, etkili yönetim ve daha iyi yaşam kalitesi için ilk adımdır. DEHB’nin sizin veya değer verdiğiniz birinin hayatında bir faktör olabileceğinden şüpheleniyorsanız, psikolojik danışma ve destek için nitelikli bir sağlık uzmanına ulaşmaktan çekinmeyin.
